Als er een vervoersmiddel vaak het nieuws haalt, is het de fatbike wel. De fiets is een doorn in het oog van veel medeweggebruikers en beleidsmakers. Toezichthouders en politie hebben behoefte aan duidelijkheid om te kunnen handhaven. Hoe groot is het probleem eigenlijk, en wat kunnen we eraan doen?
Wat is een fatbike?
De fatbike is een fiets met trapondersteuning. Je herkent hem aan zijn stoere uiterlijk: extra brede banden en een fors frame. Voor de fatbike gelden dezelfde regels als voor andere e-bikes: boven de 25 kilometer per uur mogen ze geen elektrische trapondersteuning meer geven, en rondrijden op een opgevoerde elektrische fiets is verboden. Ook mag de motor niet krachtiger zijn dan 250 watt en is het verboden om een gashendel te hebben waarmee je sneller dan 6 kilometer per uur kunt rijden zonder te trappen. Voldoet een fatbike niet aan deze regels, dan wordt die beschouwd als bromfiets. In dat geval moet het voertuig zijn goedgekeurd door de RDW en gelden er extra regels, zoals een minimumleeftijd en een helm- en rijbewijsplicht. De fatbike is de afgelopen jaren steeds populairder geworden, vooral onder jongeren. De zorgen over het gebruik ervan op de openbare weg nemen toe.
Hoe groot is het probleem?
Fatbikebestuurders die vrouwen op hun billen tikken, snel wegvluchten en de beelden vervolgens delen op social media. Die medeweggebruikers bespugen. Met zijn drieën op één fatbike zitten, of meer aandacht hebben voor hun telefoon dan voor wat er in het verkeer gebeurt. Steeds meer mensen ervaren overlast van fatbikes, vooral als ze bestuurd worden door jongeren.
Naast de overlast door bestuurders zijn de veiligheidsrisico’s punt van zorg. Artsen van de Spoedeisende Hulp maken zicht ernstige zorgen en de politiek debatteerde al meerdere keren over de fatbike. Op dit moment zijn cijfers over ongevallen met fatbikes onbekend, stelt de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek voor Verkeersveiligheid (SWOV). In de ongevallendata worden fatbikes namelijk niet apart geregistreerd. Qua uiterlijk, gebruikers en opvoerproblematiek lijken ze het meeste op brom- of snorfietsen (scooters). Dit zijn de voertuigen met het hoogste ongevalsrisico. ”Er is dus reden tot zorg”, zegt woordvoerder Patrick Rugebregt.
De Nationale Politie ziet op de openbare wegernstige ongevallen met álle e-bikes, met als belangrijk verschil dat fatbikes vaker zijn opgevoerd. Dit is ook waarop zij handhaaft. Bestuurders krijgen een boete van 310 euro en bij herhaling wordt de fatbike in beslag genomen. In 2024 zijn 10.500 opgevoerde fatbikes in beslag genomen. Daarnaast is het aantal boetes voor overtredingen met fatbikes verdubbeld.
Wat kunnen we eraan doen?
Een fatbike is juridisch gezien gewoon een (elektrische) fiets, stelt het SWOV. Dat betekent dat maatregelen die je voor de fatbike neemt, ook voor andere (elektrische) fietsen en berijders gaan gelden. Er is weerstand tegen het invoeren van regels voor e-bikes, met name de Fietsersbond en oudere e-bikegebruikers zijn tegen.
Wil je specifieke regels voor de fatbike, zoals een helmplicht, een minimumleeftijd of zelfs een totaalverbod? Dan moet er eerst een aparte voertuigcategorie komen, waarbij er specifieke regels gaan gelden voor uiterlijke kenmerken, zoals banddikte en gewicht. “Maar dat is geen duurzame oplossing, omdat fabrikanten dan modellen op de markt brengen die nét iets anders zijn“, zegt Rugebregt. “Dat bemoeilijkt ook handhaving, omdat verboden fatbikes dan nog nauwelijks te onderscheiden zijn van de legale ‘bijna’ fatbikes.”
Minimumleeftijd en helmplicht
De politie pleit voor een breder scala aan maatregelen om fatbikes veiliger te maken, zoals een helmplicht en minimumleeftijd. Daarnaast roept ze op tot preventie. “Het voorkomen van overlast en ongevallen met fatbikes is een gezamenlijke verantwoordelijkheid; van jongeren die de problemen vaak veroorzaken en hun ouders tot de fabrikanten, leveranciers en de overheid. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat lanceerde in 2024 een campagne die het bewustzijn over de gevaren van de fatbike moet vergroten.
Goede definitie
Ook toezichthouder NVWA is betrokken bij de fatbike. Zij ziet alleen toe op de productveiligheid en bemoeit zich dus niet met het gebruik op de openbare weg. Pas als de politiek ervoor kiest om fatbikes te verbieden, kan de NVWA hierbij een rol spelen bij de handhaving. “Maar dan hebben we wel een duidelijke definitie en wetgeving nodig om handelsverboden te kunnen handhaven”, benadrukt woordvoerder Saïda Ahyad. De Inspectie Leefomgeving en Transport gaat niet over fatbikes, maar over bromfietsen. Ze nam al wel ongekeurde bromfietsen met het uiterlijk van een fatbike in beslag. Die komen vaak uit China en worden als elektrische fietsen te koop aangeboden.
Hoe nu verder?
Het ontbreekt nog aan inzicht in de omvang van de problemen met de fatbike. Belangrijk is om dat inzicht wel te krijgen, bijvoorbeeld door ongevalscijfers met de fatbike te registreren. Daarbij is het verstandig om breed naar elektrische fietsen te kijken, in plaats van alleen naar fatbikes. Een aparte categorie voor de fatbike lijkt geen effectieve oplossing, omdat fabrikanten de regels dan makkelijk kunnen omzeilen. Inzicht in de ongevalscijfers geeft mogelijk meer houvast. Als blijkt dat jonge kinderen de meeste ongevallen veroorzaken, dan kunnen maatregelen als een minimumleeftijd of helmplicht fatbikes mogelijk minder aantrekkelijk maken. Als politie en toezichthouders moeten kunnen ingrijpen, is een duidelijke definitie in elk geval nodig.
