Data-analyse is steeds meer ingeburgerd bij toezichthouders. Hoe zit dat bij omgevingsdiensten die verantwoordelijk zijn voor veel van ons milieutoezicht? Hiervoor neemt ToeZine een kijkje bij de Noord-Hollandse Omgevingsdienst IJmond. Daar zet data-analist – en parttime boa – Manon Bosch zich in voor risicogestuurd toezicht. Ze legt uit wat hierbij komt kijken en hoe omgevingsdiensten samen data-analyse naar een hoger plan tillen.
Zijn er afvalstromen die wijzen op illegale saneringen? Welke bedrijven op een industrieterrein zijn zeer waarschijnlijk betrokken bij ondermijning? En: houdt een bepaald bedrijf zich wel aan de milieuregels? Allemaal vragen waarop omgevingsdiensten met data-analyse antwoord kunnen geven. Of in ieder geval het toezicht in het veld door toezichthouders en boa’s van de omgevingsdiensten kunnen ondersteunen, om dan alsnog de antwoorden te vinden.
“Je kunt op drie niveaus data-analyse uitvoeren”, vertelt data-analist en boa Manon Bosch. “Wanneer je een trend over langere tijd onderzoekt en voorspellingen probeert te doen, ben je bezig met een strategische analyse. Die kun je ook over je werkgebiedsgrenzen heen trekken, zoals sommige omgevingsdiensten doen. Bijvoorbeeld de Gelderse omgevingsdiensten met het Gelders Datalab. En de drie Brabantse omgevingsdiensten met het Brabants OmgevingsDatalab. In Noord-Holland zijn we nu ook zo’n samenwerking op aan het zetten.”
Voorspellend analyseren
Binnen haar eigen omgevingsdienst neemt Bosch ook de twee andere typen analyse voor haar rekening: tactische en operationele. “Een operationele analyse lijkt erg op een gewone informatie-uitvraag waarbij je voor een collega data verzamelt over een bedrijf. Het is vooral de tactische analyse die interessant is, want daarmee leggen we datapunten naast elkaar om inzicht te krijgen in de grootste risico’s”, vertelt Bosch.
“Een voorbeeld: ik leg gegevens over ingezamelde asbest uit het Landelijk Meldpunt Afvalstoffen (LMA) naast onze meldingen over asbestverwijdering en sloopmeldingen. Is er wel een verwijdering, maar geen sloopmelding? Dan is daar waarschijnlijk onjuist asbest verwijderd. Dat soort signalen deel ik met onze asbesttoezichthouders, de boa-coördinator en de milieu-agent. Zo gaan zij vooral naar de adressen waar het daadwerkelijk mis gaat.
Gegevens combineren
Recent voerde Bosch ook een tactische analyse uit met het Regionale Informatie- en Expertise Centrum (RIEC) Noord-Holland. Wij hebben het mandaat waarbinnen je met partners samen onder andere georganiseerde criminaliteit en handhavingsknelpunten aanpakt. In dit project waren de partners die data aanleverden politie, gemeenten, Belastingdienst, de Douane en de Marechaussee. “We onderzochten een bedrijventerrein bestemd voor off-shore bedrijven waar één branche oververtegenwoordigd was die niets met off-shore te maken had. Dat was aanleiding om mogelijke ondermijning te vermoeden. We combineerden risicofactoren van het RIEC – heeft een bedrijf een eigen website, een logo op de gevel, zijn er ventilatiekanalen – met data van deelnemende partners en onszelf. Denk dan aan antecedenten, het soort bedrijf en of er gevaarlijke stoffen zijn. Zo breng je een heel groot bedrijventerrein terug naar een aantal hoogrisico-bedrijven om te bezoeken.”
“Met een tactische analyse leggen we verschillende datapunten naast elkaar voor inzicht in de grootste risico’s.”
Het voordeel van een onderzoek onder de kapstok van het RIEC is dat je veel verschillende data kunt meenemen. Bosch: “Wanneer we als omgevingsdienst zelf een analyse opzetten, kunnen we bijvoorbeeld wel gegevens bij de politie opvragen. Die zijn dan echter veel minder gedetailleerd. Zo kunnen we voor een onderzoek dat onder het RIEC-convenant valt bijvoorbeeld erachter komen dat persoon X of Y heeft vastgezeten voor een bepaald delict. Buiten zo’n convenant horen we hooguit dat er iets over die persoon bekend is bij de politie, maar niet wat.”
Elkaar versterken
De grootste winst is te halen als je zoveel mogelijk data kunt combineren. “Hiervoor zijn samenwerkingen zoals met een RIEC of met andere omgevingsdiensten een must”, stelt Bosch. “Zeker als we data-analysemodellen kunnen uitwisselen, zoals recent met het risicomodel van Gelderse Omgevingsdienst de Vallei. Ik heb dit model in ons systeem nagebouwd. Hiermee kunnen we bedrijven die onder de Wet milieubeheer vallen slim categoriseren zodat we ze risicogericht kunnen bezoeken.”
Uitdagingen voor analisten
Hoewel omgevingsdiensten de afgelopen jaren allemaal meer zijn gaan doen met data-analyse, zijn er nog flink wat uitdagingen. De kwaliteit van data laat bijvoorbeeld vaak te wensen over. “Je analyses zijn zo goed als de data die je invoert. Mensen in het veld moeten de cijfers goed bijhouden. Door omstandigheden gebeurt dat soms helemaal niet of gebeurt het incorrect. Sinds een jaar hebben wij bij onze omgevingsdienst twee kwaliteitscoördinatoren die helpen de kwaliteit van data te verbeteren. Dat lukt nu stap voor stap.”
“Het is heel waardevol als omgevingsdiensten data-analysemodellen kunnen uitwisselen.”
Een andere uitdaging is dat de samenwerkingen tussen omgevingsdiensten maar traag op gang komen. “De oorzaak is deels dat we bijna allemaal met verschillende systemen werken. Dat maakt het moeilijk om tools uit te wisselen die je hebt ontwikkeld, zoals een dashboard. Daarnaast durven omgevingsdiensten onderling én met andere partners in de keten soms geen data uit te wisselen. Vaak houden we te streng vast aan wat volgens de AVG en de Wet politiegegevens wel en niet mag. Ik raad omgevingsdiensten aan voor dat laatste het Praktijkzakboek Wet politiegegevens voor boa’s van Suzanne Franken eens te raadplegen. Er kan meer dan op het eerste gezicht mogelijk lijkt.”
De data-toekomst
Ondanks de uitdagingen ziet Bosch de toekomst zonnig in. “Je ziet dat de animo voor data-analyse steeds groter wordt. Ik ben de eerste data-analist bij onze omgevingsdienst. Maar bij andere omgevingsdiensten zitten al hele teams, zoals dat van zeven mensen bij de veel grotere Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied. Ook bij mijn collega’s is veel enthousiasme nu ze merken hoe hun werk verbetert doordat we data inzichtelijker weten te maken.”
“Bij mijn collega’s zie ik veel enthousiasme nu ze merken hoe hun werk verbetert dankzij data.”
Zo zijn Bosch’ collega’s en zijzelf erg blij met hun innovatieve GIS-viewer: “Dit is een tool waarmee je alle data uit onze eigen regio kunt combineren op een landkaart. Van asbest- en sloopmeldingen, de kadastrale kaart en huisnummers tot dronefoto’s van bovenaf en de locatie van bijvoorbeeld natte koeltorens. Om een idee te geven: met de kaart van natte koeltorens kun je in combinatie met de windrichting snel controleren waar een legionella-uitbraak is gestart. Door dit soort ontwikkelingen én het toenemende enthousiasme heb ik er alle vertrouwen in dat data-analyse een steeds sterkere pilaar onder ons toezicht wordt.”
