Crypto is geen wettig betaalmiddel, maar tóch betalen mensen ermee. En net als met elk ander betaalmiddel wordt ermee gefraudeerd en witgewassen. Stevig toezicht houden dan maar? Zo handelt toezichthouder DNB in ieder geval wel. En daarin gaat ze veel te ver, betoogt compliance consultant Simon Lelieveldt in deze column.
Nederland wil het braafste jongetje van de klas zijn en natuurlijk niet bekendstaan als witwasland. Cryptobedrijven zijn hiervan de dupe. Want het toezicht vanuit DNB op dit soort bedrijven is zó streng, dat ze zich alleen onder aanvullende voorwaarden mogen
registreren om überhaupt zaken te doen. Of ze moeten bij elke handeling zoveel informatie overdragen, dat ze privacyregels moeten overtreden. En waarom? Als het op witwassen aankomt, is het aandeel van crypto verwaarloosbaar klein: in 2021 slechts 0,05 van het totaal verhandelde volume wereldwijd.
Ondanks hun niet-financiële aard, vallen cryptobedrijven toch onder het toezicht van DNB en AFM.
Cryprobedrijven onder de loep
Voor ik mijn betoog begin, gaan we eerst even terug naar basics. Zijn die cryptobedrijven nu wel of geen financiële bedrijven? Je kunt ze het beste vergelijken met een goudkantoor. Daar koop je goud, dat je ophaalt, laat opsturen of ter plekke laat bewaren. Met goud in eigen handen kun je doen wat je wilt: zelf bewaren, dingen kopen of omwisselen voor valuta. Met goud in opslag kun je handelen. Crypto kun je zien als een soort digitaal goud. Je kunt het verkopen, aankopen en met de juiste vergunning ook wisselen voor andere valuta. Cryptobedrijven doen dat: verkopen, aankopen en wisselen van crypto.
Maar omdat crypto geen wettig betaalmiddel is, kun je hun rol beter vergelijken met die van een handelaar. Net zoals je handelaren in goederen hebt, zoals auto’s of kunstwerken. Kortom: cryptobedrijven zijn een wisselbedrijf, maar niet financieel van aard.
You shall not pass
Ondanks hun niet-financiële aard, vallen cryptobedrijven toch onder het toezicht van DNB. Dat is een afwijking van de wetssystematiek die in 2008 is opgezet. Iets waar DNB specifiek om gevraagd heeft. Daarom staat nu in de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering terrorisme (Wwft) van 2020 dat cryptobedrijven zich moeten registreren bij DNB. Maar de toezichthouder gaat hierin veel verder dan de wet voorschrijft. In plaats van registratie is er eigenlijk sprake van een verkapt vergunningsregime.
Op dit moment zijn 25 van de ongeveer 75 cryptobedrijven geregistreerd. De regeldruk is veel te hoog.
Zo neemt DNB bij elke aanvraag tot registratie meer tijd dan de wettelijk voorgeschreven registratietermijn van twee maanden. Bovendien lijkt registratie inhoudelijk exact op vergunningaanvragen bij DNB, terwijl de wet nadrukkelijk voorschrijft dat het om een registratie gaat. Uiteindelijk is de registratieprocedure zo streng, dat maar een derde van de aanvragen wordt goedgekeurd. Op dit moment zijn 25 van aanvankelijk 75 cryptobedrijven geregistreerd. De toetsingsvoorwaarden zijn dus gewoon veel te streng.
Schuldig tenzij
Is een cryptobedrijf eenmaal geregistreerd, dan staat het onder streng toezicht van DNB. Het moet ongebruikelijke transacties melden aan de Financial Intelligence Unit (FIU), een onder de Wwft in het leven geroepen opsporingsinstantie. De melding van ongebruikelijke transacties in de Wwft is veel ruimer dan de Europese wetgeving. Volgens die wetgeving hoeven namelijk alleen de minder vaak voorkomende verdachte transacties gemeld te worden. Waarom? Omdat cryptobedrijven bij een melding ook persoonsgegevens moeten delen. En een dergelijke inbreuk op privacy mag alleen als er sprake is van een ‘serious crime’ en een stevige verdenking.
Toch moeten Nederlandse cryptobedrijven voor elke transactie boven de 15.000 euro de identificatiegegevens van de klant delen met de FIU, zonder te onderzoeken of het verdacht of ongebruikelijk is. Daarnaast moeten ook transacties van lagere bedragen gemeld worden als ze ongebruikelijk lijken. Al deze meldingen zijn in de kern onrechtmatig en leveren veel te veel werk op voor bedrijven. Uit angst voor hoge boetes van de toezichthouder, doet iedereen mee aan het controlesysteem en stuurt iedereen die FIU-berichten in.
Laat de jacht op witwassers over aan het OM, in plaats van ‘poortwachters’ en financiële toezichthouders die ik meer zie als een soort onervaren stadswachten die je een pistool hebt gegeven.
Onervaren stadswachten
Wat mij betreft kan en moet het Wwft- en cryptotoezicht in Nederland anders. Laat de jacht op witwassers en financiële criminaliteit over aan het OM in plaats van aan financiële toezichthouders. En onthef bedrijven die poortwachter zijn onder de Wwft van die plicht. Die laatste zie ik meer als een soort onervaren stadswacht die je een pistool hebt gegeven zonder bijbehorende cursus. Hij weet niet hoe hij hiermee om moeten gaan.
