Wat doe je als toezichthouder om onderzoek binnen jouw werkveld te stimuleren? De Kansspelautoriteit bedacht daar onder andere de jaarlijkse scriptieprijs voor. En die leverde de meest uiteenlopende onderzoeken op. Toch is de prijs dit jaar voor het laatst uitgereikt. Wat heeft negen jaar scriptieprijs de toezichthouder opgeleverd? En wat komt ervoor in de plaats?
Ben je gelukkiger na het winnen van de loterij? Wanneer wordt een online game een gokspel? Wat vinden kansspelaanbieders zelf van het optreden van de Kansspelautoriteit? Een kleine greep uit de onderzoeken die de jury van de scriptieprijs de afgelopen jaren onder ogen kreeg. Flóra Felső, onderzoekscoördinator bij de Kansspelautoriteit en jurylid, heeft veel onderzoeken voorbij zien komen: “Populaire thema’s waren het grensvlak tussen gamen en gokken en online gokspellen. Studenten kozen daarbij allerlei invalshoeken: het recht, bedrijfsethiek, economie en game design. Ook zagen we veel scripties waarin studenten kleine psychologische experimenten uitvoerden om verslavingsproblematiek aan te pakken. Economische onderwerpen waren ook populair, zo was er een student die een voorstel had ontwikkeld voor de herziening van de kansspelbelasting.”
Onmisbaar onderzoek
De scriptie-onderwerpen vormen een mooie afspiegeling van het multidisciplinaire veld waarin de Kansspelautoriteit haar werk doet. Naast het toezicht op kansspelaanbieders heeft de toezichthouder een rol in preventie van gokverslaving en voorlichting over gokken en kansspelen. Voor meer inzicht in al die thema’s rondom kansspelen is onderzoek onmisbaar. Felső: “Om ons werk te doen, hebben we brede kennis uit allerlei vakgebieden nodig. Niet alleen inzichten vanuit de gedragswetenschap, verslavingszorg en criminologie, maar ook kennis op economisch en juridisch gebied.”
“Voor inzicht in kansspelen hebben we brede kennis uit verschillende vakgebieden nodig.”
Kennis op gang brengen
Die behoefte aan kennis is de voornaamste reden dat de scriptieprijs in 2015 het levenslicht zag, een jaar na oprichting van de Kansspelautoriteit. “Als nieuwe toezichthouder waren we klein en onbekend. We wilden wetenschappers en hoogleraren interesseren voor ons brede werkveld en hen stimuleren om onderzoek te doen. Een leerstoel financieren bij een universiteit was lastig, want bij welk vakgebied breng je die onder? Als alternatief is de scriptieprijs bedacht. Zo wilden we studenten aansporen onderzoek te doen naar kansspelen en via hen ook wetenschappers en hoogleraren bereiken. Daarnaast konden we de verrassende en creatieve ideeën van studenten goed gebruiken.”
Met stip op één
Lisa Veldhuis, winnaar van de laatste scriptieprijs, had zo’n creatieve invalshoek. Veldhuis onderzocht of een waarschuwende tekst over de risico’s van gokken beter binnenkomt bij spelers als die gelijktijdig met hun ogen een bewegend stipje op een beeldscherm volgen. Felső: “Sommige spelers reageren defensief als ze gewezen worden op de gevaren van gokken. Ze bagatelliseren bijvoorbeeld hun eigen gokgedrag of ontkennen dat het problemen geeft. Daardoor zijn ze niet bereid om kritisch naar hun gokgedrag te kijken.”
Hoewel er nog geen direct effect gevonden is, vindt Felső het onderzoek toch waardevol en is Veldhuis een terechte winnaar: “Het is een originele invalshoek, want Eye Movement Integration is niet eerder onderzocht binnen online gokken. Bovendien zat het onderzoek technisch goed in elkaar.” Proefpersonen kregen een tekst over de risico’s van gokken te horen, terwijl ze met hun ogen een stipje op een beeldscherm volgden. “Het idee is dat die oogbewegingen een flink beroep doen op je werkgeheugen, waardoor spelers minder ruimte hebben voor een defensieve reactie op wat ze horen en daardoor eerder bereid zijn om hun online gokgedrag aan te passen. Een erg interessant onderwerp vanuit voorlichting, maar ook bruikbaar voor behandeling van gokverslaving.”
Psychologiestudente Lisa Veldhuis nam de Ksa-scriptieprijs Bachelor 2022 in ontvangst van René Jansen, voorzitter van het bestuur van de Kansspelautoriteit
Appels en peren
“Helaas hebben we toch besloten om te stoppen met het uitreiken van de scriptieprijs”, zegt Felső. “Het bleek dat we wetenschappers en hoogleraren via deze weg niet voor onderzoek konden interesseren.” Daarnaast was de spoeling van geschikte scripties vrij dun. “Weinig studenten dienden een scriptie in, dus doken we zelf de databanken in. Dat was tijdrovend. Bovendien kwamen alleen scripties met een eindcijfer van een 8 of hoger in aanmerking en dat waren er niet veel. Die eis hebben we er wel in gehouden, als voorselectie op kwaliteit. Verder was het lastig dat juryleden niet alle scripties even goed konden beoordelen. Juryleden hadden hun eigen vakgebied en voor een jurist is het bijvoorbeeld moeilijker om een scriptie met een stevige econometrische analyse te beoordelen. En uiteindelijk vergelijk je appels met peren, omdat scripties over zoveel verschillende onderwerpen en vakgebieden gaan.”
“De scriptieprijs heeft ons nuttige inzichten opgeleverd.”
Toch leverde de scriptieprijs de KSa ook veel op. “Zo was er een interessant onderzoek naar monitoring van online reclame van gokbedrijven. We gebruiken nog steeds onderdelen uit de analyse bij de monitoring van illegaal aanbod en online reclame. Ook een scriptie over hoe je je als toezichthouder op kunt stellen naar ondertoezichtgestelden leverde veel nieuwe inzichten op.”
Zelf kennis vergaren
In de afgelopen negen jaar zijn er verschillende ontwikkelingen geweest bij de Kansspelautoriteit. En daarmee is de noodzaak verdwenen om via de scriptieprijs wetenschappelijk onderzoek te stimuleren. “Binnen de Ksa doen we meer onderzoek zelf. Trends en ontwikkelingen op de markt publiceren wij in onze marktscan en monitoringsrapportages. Ook voeren we thematische onderzoeken uit, bijvoorbeeld naar spelers van online kansspelen of deelname aan kansspelen door minderjarigen en jongvolwassenen.”
Daarnaast haalt de toezichthouder wetenschappelijke kennis in huis via een eigen researchpartnerprogramma, waarin ze samenwerkt met vier wetenschappers van verschillende universiteiten. “De researchpartners delen kennis rondom verslaving, criminologie, rechten en economische vraagstukken en zijn een vraagbaak voor medewerkers. Ze schrijven adviezen, geven literatuuroverzichten of een second opinion op allerlei stukken. Soms geven we een grotere onderzoeksopdracht of zetten we gezamenlijk onderzoeken op. Als toezichthouder zijn we ook voor hen een waardevolle partij, omdat zij zo inzicht krijgen in de praktijk van een toezichthouder. Het is voor onderzoekers leuk om te zien hoe hun inzichten of methodes in de praktijk worden vertaald.”
“Het onderzoeksprogramma ‘Preventie van Kansspelverslaving’ geeft een enorme stimulans aan onderzoek.”
ZonMW is bovendien in 2022 gestart met het onderzoeksprogramma ‘Preventie van Kansspelverslaving’. Met financiering vanuit het verslavingspreventiefonds, dat de Ksa beheert. Onderzoekers kunnen hier subsidie aanvragen voor onderzoek naar preventie en behandeling van gokverslaving en -problemen. “Zo’n fonds geeft een enorme stimulans aan onderzoek. Vaak gaat het om subsidies van 180.000 tot 200.000 euro per project.”
Tips voor toezicht
De Kansspelautoriteit zet voor de toekomst vol in op het onderzoeksprogramma ‘Preventie van Kansspelverslaving’ en het eigen researchprogramma. Felső heeft nog wel wat tips voor andere toezichthouders die brood zien in een scriptieprijs. “Doe het als je op zoek bent naar creatieve invalshoeken. En ik denk ook dat zo’n prijs beter werkt bij toezichthouders die zich op één vakgebied begeven. Verder is het handig als je weet hoe je studenten kunt bereiken om deelname aan de scriptieprijs te stimuleren. En laat het minimumcijfer los. Een scriptie die een zeven heeft gekregen, kan ook heel waardevol zijn.”
