Niemand mag de komende jaarwisseling vuurwerk afsteken. En naast deze coronamaatregel, die alleen geldt voor 2020, is er nóg een nieuw vuurwerkverbod. Consumenten mogen namelijk nooit meer knalvuurwerk en vuurpijlen bezitten of afsteken. Om de illegale handel in dit vuurwerk te stoppen, startten de politie, het Openbaar Ministerie (OM) en de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) onlangs een taskforce. “Dit vuurwerkwereldje wordt steeds grimmiger.”
Alsof er een bom inslaat. Zo klinkt het al maanden in Nederland. “Mensen worden dagelijks opgeschrikt door zwaar knalvuurwerk”, vertelt Ruud Verkuijlen, Coördinator Jaarwisseling bij de Nationale Politie. “Al in september en oktober vlogen de nitraten de lucht in. Er werd twee keer zoveel afgestoken als vorig jaar in diezelfde maanden.” Hoe dat komt? “Door de coronacrisis vervelen veel jongeren zich. Ik vermoed dat dit bij sommigen leidt tot misdraging – waaronder het illegaal afsteken van zwaar vuurwerk. Daarbij ervaren mensen nu ook eerder overlast omdat ze thuiswerken.”
Nitraten en instagram
Sinds 1 december 2020 zijn zowel het bezit als de verkoop van knalvuurwerk en pijlen het hele jaar door verboden. Die ingreep zal de handel in dit vuurwerk niet stoppen, weet hij. Die handel gaat tot nog toe het hele jaar door. Het is niet moeilijk om aan nitraten, cobra’s of mortierbommen, vaak shells genoemd, te komen. “Handelaren bieden het zware vuurwerk gewoon via kanalen als Instagram aan. Terwijl dit heel gevaarlijk vuurwerk is: vier nitraten kunnen zo een auto opblazen en je wilt er niet over nadenken welke schade een doos vol cobra’s onder een bed van een jongere kan aanrichten.”
Verweving van misdaad
“De politie krijgt samen met de ILT en het OM steeds beter zicht op de illegale vuurwerkhandel ”, zegt Verkuijlen. “In onze gezamenlijke taskforce, die sinds begin dit jaar actief is, delen we intensief onze informatie met elkaar. Hoe meer we dat doen, hoe meer inzicht we krijgen in de criminele netwerken achter de vuurwerkhandel. We kunnen nu al veel beter verbanden leggen tussen hun activiteiten, die vaak regionale en landsgrenzen overschrijden. Zo worden we een stuk slagvaardiger en kunnen we de netwerken beter opsporen.”
“Busjes die hennepplantjes naar Duitsland vervoeren, nemen vaak een lading illegaal vuurwerk mee terug.”
Dankzij de taskforce leidt onderzoek naar lokale vuurwerkhandelaren in de wijk ook steeds vaker tot de opsporing van de criminelen hierachter. Degenen die het knalvuurwerk in grote partijen het land binnensmokkelen. “Het is belangrijk deze vorm van criminaliteit snel een halt toe te roepen”, zegt Verkuijlen. “Ook omdat die almaar meer verweven raakt met andere vormen van georganiseerde misdaad. Het vuurwerkwereldje wordt steeds grimmiger, inclusief ripdeals en vuurwapenbezit.”
Risico’s voor veiligheid
Achter illegale vuurwerkhandel schuilen steeds vaker drugscriminelen, vertelt Verkuijlen. “En illegale vuurwerkhandelaren gebruiken regelmatig de criminele infrastructuur van de drugshandel. Busjes die hennepplantjes naar Duitsland vervoeren, nemen bijvoorbeeld vaak een lading illegaal vuurwerk mee terug. En vanuit loodsen en boxen in Nederland verhandelen tussenhandelaren die vervolgens weer aan particulieren.”
Waar vroeger een boete of taakstraf vaak volstond, eist het OM de afgelopen jaren steeds hogere straffen – soms zelfs enkele jaren cel. “Dat komt omdat de zwaarte van het vuurwerk toeneemt”, zegt Verkuijlen. “En daarmee ook de veiligheidsrisico’s rondom opslag en vervoer.”
Speurwerk op internet
Veel taskforce-onderzoeken starten met tips van online rechercheurs. Verkuijlen: “Zij speuren dagelijks naar vuurwerkaanbieders en -kopers op internet en ontregelen de illegale handel op social media als Telegram, Instagram en TikTok.” Afgelopen najaar gaf de politie het online speurwerk een boost door een ‘hackathon’ te organiseren. Samen met specialisten uit de publieke en private sector ging de politie online op zoek naar illegale vuurwerkhandel. Daardoor kwamen er zo’n duizend verkopers in beeld. Die informatie is gebruikt voor de opsporing van deze handelaren.
“Als de ILT illegaal vuurwerk vindt bij de post, starten wij verder onderzoek naar de afzender.”
Verkopers uit het buitenland hebben twee opties: het vuurwerk óf zelf over de grens met Nederland smokkelen óf per post versturen. Om dat laatste tegen te gaan, houdt de ILT het hele jaar toezicht op de postpakketdienst, waarbij zij ook vuurwerkhonden inzet om containers met pakketjes te onderzoeken. “Als de ILT illegaal vuurwerk bij de post vindt, doet onze taskforce verder onderzoek naar de afzender”, vertelt Verkuijlen. Dankzij dit soort voorzetten van de ILT rolde de politie vorig jaar een flink aantal illegale, buitenlandse webshops op die illegaal vuurwerk per post naar Nederland stuurden. Het resultaat van deze samenwerking tussen de ILT, politie en postpakketdienst? Er zitten nu zelden meer illegale vuurwerkpakketten bij de post. De ILT blijft echter alert; afgelopen oktober onderschepte zij nog een flinke partij.
Oplettende buurtbewoners
In de opmaat naar de jaarwisseling controleert de politie steekproefsgewijs aan de grens om illegaal vuurwerk te onderscheppen. Daarnaast brengen agenten bezoekjes aan jongeren die elke jaarwisseling voor ellende met vuurwerk zorgen. Verkuijlen: “Er zijn ook veel oplettende buurtbewoners die ons tippen als ze op straat iemand illegaal vuurwerk zien afsteken of verhandelen. Sommigen filmen dat ook. Als wij signaleren dat jongeren vaker de fout ingaan, dan kan de gemeente hen een gebiedsverbod opleggen. Die aanpak werkt goed: jongeren vinden dat vreselijk; je staat toch voor gek met zo’n verbod op je naam.”
“Als wij signaleren dat jongeren vaker de fout ingaan, dan kan een burgemeester hen een gebiedsverbod opleggen.”
De politie heeft dit jaar al meer dan 112.000 kilo illegaal vuurwerk onderschept. Aanzienlijk meer dan de 61.000 kilo in 2019. “Door corona en het eenmalige verbod op ál het vuurwerk staat er een sobere oud en nieuw voor de deur”, zegt Verkuijlen. “Maar hopelijk is het de komende jaren feestelijker en veiliger, mede door het verbod op knalvuurwerk en pijlen.” Wat de precieze impact van de kersverse taskforce zal zijn, valt nu nog niet te zeggen, stelt Verkuijlen. “Daarvoor moeten we wachten tot volgend jaar. Maar we hopen dat onze aanpak zorgt voor minder incidenten en minder verwondingen. Iedereen in Nederland moet een veilig en gezellig oud en nieuw kunnen hebben.”
