Op verzoek van de Tweede Kamer startte de NVWA in 2017 een onderzoek naar cameratoezicht in slachthuizen. Wat zijn de mogelijkheden? Hoe gaat het precies in z’n werk? En natuurlijk: heeft het toegevoegde waarde? Programmamanager cameratoezicht bij de NVWA, Arco Verburg, vertelt over de bevindingen.
Per dag worden in Nederland ongeveer 1,5 miljoen dieren geslacht. Dat gebeurt in tientallen slachthuizen door het hele land. Dat gaat meestal goed, maar niet altijd. Uit inspectierapporten blijkt dat er soms ernstige misstanden voorkomen. Zoals ernstig verwonde dieren of dieren die nog niet goed genoeg verdoofd zijn als ze de hete broeibak ingaan. Zowel de slachthuizen zelf als toezichthouder NVWA willen deze misstanden oplossen. De Tweede Kamer vroeg in 2017 om cameratoezicht naar aanleiding van beelden van misstanden in het Belgische Tielt. De staatssecretaris ging het gesprek aan met brancheorganisaties om op vrijwillige basis camera’s te laten plaatsen in slachthuizen. Cameratoezicht moet inspecteurs helpen als er iets gebeurt wat niet in de haak is.
Stap voor stap
“Cameratoezicht regel je niet van de ene op de andere dag”, vertelt Arco Verburg. “Er komen ontzettend veel vragen op tafel. Wat moet er bijvoorbeeld precies in beeld gebracht worden? Wie is de eigenaar van de beelden? Hoe lang mogen die beelden bewaard worden? En wat kun je wel en niet met cameratoezicht doen als toezichthouder? Dat vinden we stap voor stap uit. En als alle vragen zijn beantwoord, moet het antwoord op de vraag of cameratoezicht meerwaarde biedt nog altijd ‘ja’ zijn.”
Na een eerste pilot in 2018 waren de veertig grootste slachthuizen van Nederland bereid om mee te werken aan cameratoezicht. Een mooi begin, maar de Tweede Kamer wilde dat er camera’s kwamen in álle Nederlandse slachthuizen. Verburg: “Na de veertig grote slachthuizen zijn we gaan praten met de vijftig middelgrote, om ook daar te zorgen voor cameratoezicht. Dat kost veel tijd, omdat deze bedrijven logischerwijs veel vragen hebben. Sinds begin dit jaar hangen ook in deze slachthuizen camera’s.”
“Als je alle vragen hebt beantwoord, moet het antwoord op de vraag of cameratoezicht meerwaarde biedt nog altijd ‘ja’ zijn.”
Zo werkt cameratoezicht
De belangrijkste voorwaarde vanuit de toezichthouder is dat er camera’s hangen op alle plaatsen waar handelingen zijn met nog levende dieren, om zo het dierenwelzijn te kunnen checken. Omdat ieder slachthuis anders is, kan dat betekenen dat er in het ene slachthuis meer camera’s hangen dan in het andere. Beelden terugkijken gebeurt uiteraard, maar het is zoeken naar de juiste balans, geeft Verburg aan. “Je kunt niet alles terugkijken. Daar hebben we simpelweg de capaciteit niet voor, want dan kunnen we net zo goed op elk punt een inspecteur neerzetten. Dus moeten we slimme keuzes maken.”
Zo is bij de veertig grootste slachthuizen permanent een inspecteur van de NVWA aanwezig. Het komt geregeld voor dat slachthuiseigenaren en NVWA-inspecteurs het niet met elkaar eens zijn of iets wel of niet goed gaat. “Om te voorkomen dat dit een welles-nietes-discussie wordt, kunnen ze nu samen camerabeelden bekijken om te zien wat er nu écht gebeurt. Vergelijk het met de videoscheidsrechter in het voetbal.”
Als blijkt dat het níet goed gaat, kan de inspecteur besluiten om ook camerabeelden van de afgelopen tijd erbij te pakken. Want het is goed om te weten of het een eenmalig incident was, of dat het vaker verkeerd gaat.
“Om te voorkomen dat dit een welles/nietes-discussie wordt, kunnen ze samen camerabeelden bekijken om te zien wat er nu écht gebeurt. Een beetje zoals met de videoscheidsrechter in het voetbal.”
“Daarnaast hebben we vier specialistische inspecteurs in dienst. Zij bezoeken slachterijen door het hele land en bekijken beeldmateriaal van bepaalde controlepunten, zoals de verdoving of de broeibak. Hoe gaat het op dat gebied over de hele linie? Dankzij de camera’s kunnen ze eenvoudig steekproeven nemen.”
Verwachtingen
Toezicht met camera’s wordt dus al ingezet, maar werkt het ook? “Dat is nog te vroeg om te zeggen, omdat het wel even geduurd heeft voordat de slachthuizen mee wilden werken”, zegt Verburg. “Cameratoezicht blijkt op andere plekken behoorlijk positieve effecten te hebben op naleving. Denk maar aan snelwegen. Ook als camera’s niet werken, blijken automobilisten hun snelheid te matigen. Mensen houden er toch rekening mee dat hun gedrag bekeken kan worden en er consequenties kunnen volgen. Het werkt dus ook preventief.”
“Als het systeem je helpt de afwijkingen te vinden, dan kun je je toezicht veel beter focussen op de risico’s om mogelijke misstanden te ontdekken.”
Volgens Verburg is cameratoezicht een stap in de goede richting, maar zit er in de toekomst hopelijk meer in het vat. Daarbij doelt hij op andere technische ontwikkelingen, die eventueel te combineren zijn met cameratoezicht. “Camera’s zijn op dit moment een toevoeging voor ons toezicht, maar we werken steekproefsgewijs met een grote hoeveelheid beeldmateriaal. Stel dat we de camera’s kunnen voorzien van slimme software die het herkent en aangeeft als de opgenomen beelden afwijken van ‘de norm’. Dat is razend interessant. Als het systeem je helpt de afwijkingen te vinden, dan kun je je toezicht veel beter focussen op de risico’s om mogelijke misstanden te ontdekken.”
Cameratoezicht 2.0
Op dit moment is die kunstmatige intelligentie nog toekomstmuziek, maar zulke slimme systemen bestaan al wel. “De snelwegcamera’s die ik eerder noemde zijn er mee uitgerust, zij het in een niet zo complexe vorm. Software herkent de snelheid van een auto en identificeert het kenteken. Dat gaat volautomatisch. Wat er allemaal in een slachthuis gebeurt, is natuurlijk veel ingewikkelder. Wat is bijvoorbeeld ‘normaal gedrag’ van een dier dat geslacht wordt? Zo’n systeem moet leren wat de norm is en maakt daardoor vooral in de eerste fase veel fouten. Of dat werkend te krijgen is en meerwaarde oplevert, gaan we samen met inspecteurs uitzoeken.”
“Wat er allemaal in een slachthuis gebeurt, is natuurlijk veel ingewikkelder. Wat is bijvoorbeeld ‘normaal gedrag’ van een dier dat geslacht wordt?”
Voorlopig richt de NVWA zich op uitbreiding van cameratoezicht bij alle Nederlandse slachthuizen, om zo te voldoen aan de wens van de Tweede Kamer. Maar Verburg plaatst wel een kanttekening. “Cameratoezicht helpt dierenartsen vooral als je al ongeveer weet van welk moment je beelden wilt uitkijken. Steekproefgewijs beelden uitkijken is nog beperkt van meerwaarde. Als nieuwe technieken ons toezicht verder kunnen helpen, onderzoeken we die. Stap voor stap en in samenspraak met de branche.
