Elke dag passeren miljoenen goederen de Nederlandse grens. In koffers, pakketjes en zeecontainers. Al die goederen controleren is complex en tijdrovend. Maar dit jaar krijgen Douanemedewerkers zicht op hulp van een heel efficiënte collega: kunstmatige intelligentie.
Het is druk in de haven van Rotterdam en op luchthaven Schiphol, de toegangspoorten naar het Europese achterland. Oók tijdens de coronacrisis. De fysieke handel is door de pandemie afgenomen, maar de online handel groeit nog elke dag. Aan de Nederlandse Douane de schone taak om te controleren of alles volgens de regels gaat. “Dat is een spanningsveld”, zegt Micha Slegt, senior scientist bij de Douane. “Niet alleen moet de Douane de Nederlandse samenleving beschermen, ze levert ook een bijdrage aan het versterken van de concurrentiepositie van Nederland. Handel onnodig vertragen is het laatste wat we willen.”
Processen automatiseren
Efficiëntie is belangrijk voor de Douane. Met het groeiend aantal goederen moet ook de verwerkingssnelheid van de douaniers toenemen. Dus automatiseert de Douane haar processen zoveel mogelijk. “Voor de technologieën die we inzetten, laten we ons inspireren door andere sectoren”, vertelt Slegt. “De medische wereld bracht ons op radiologie, waarmee we goederen scannen. We kunnen die techniek zelfs inzetten om zeecontainers te controleren. En voor de massale processen, waarbij grote hoeveelheden goederen voorbijkomen, zoeken we inspiratie bij de burgerluchtvaartveiligheid.”
“Dezelfde beelden dienen als brandstof voor een zelflerend systeem dat met alle nieuwe beelden steeds slimmer wordt.”
De nieuwste technologie bij de Douane is kunstmatige intelligentie. Het afgelopen jaar zette de organisatie een pilot op voor beeldherkenning. “De beelden die de Douane verzamelt tijdens het controleproces gaan als input gebruikt worden voor een zelflerend systeem. Eerst moet het systeem weten wat normaal is, dus voeden we het met zoveel mogelijk beelden van ladingen waar niks bijzonders mee is. Daarna volgen de beelden met daarop de strafbare goederen, zoals drugs. Zo leert het systeem naar welke afwijkingen het moet speuren. Als het straks in de praktijk op zo’n afwijking stuit, krijgen Douanemedewerkers een seintje. Op deze manier kan hetzelfde aantal medewerkers meer goederen verwerken.”
Beelden als brandstof
Het bleek nog niet zo makkelijk om kunstmatige intelligentie te ontwikkelen, zo ontdekte Slegt. En dat terwijl de meerwaarde al lang duidelijk was. Op verzoek van de Europese Douanediensten liet de Europese Commissie tien jaar geleden de mogelijkheden van beeldherkenning al onderzoeken. De uitkomst was positief: beeldherkenning voegt echt wat toe aan het controleproces. “In die tijd had de Douane al enorm veel beelden van passerende goederen tot haar beschikking, maar daar werd alleen wat mee gedaan op het controlemoment zelf”, legt Slegt uit. “Met kunstmatige intelligentie kunnen we dezelfde beelden gebruiken, maar nu dienen ze als brandstof voor een zelflerend systeem. Door nieuwe beelden toe te voegen, leert het systeem en wordt het steeds slimmer.”
“Zo ontstaat een nieuwe organisatie met data scientists, techneuten en handhavers die allemaal hun eigen taal spreken. Zij zijn elkaar gaan vinden in dit project.”
Toch bleef aan de Nederlandse grenzen nog lang alles bij het oude. “Kunstmatige intelligentie inzetten heeft veel impact op de organisatie”, verklaart Slegt. “Het werk van Douanemedewerkers verandert en we moeten leren samenwerken met andere collega’s, zoals de data scientists die het systeem bouwen en de scanteams die ons met beelden blijven voeden. Vanwege de impact op de organisatie kwam die nieuwe manier van samenwerken in de praktijk niet vanzelf van de grond. De pilot beeldherkenning die in 2020 startte, focuste daarom op samenwerking.”
Mens blijft leidend
Kunstmatige intelligentie gaat onze mensen enorm ondersteunen, maar zeker niet vervangen, benadrukt Slegt. “Het systeem bepaalt niet of er sprake is van een strafbaar feit. Het gaat alleen op zoek naar afwijkingen. De douaniers gaan daar vervolgens vanuit hun vakkennis mee aan de slag. Mensen beoordelen de beelden die het systeem aandraagt. En veelvoorkomende afwijkingen moeten geautomatiseerd worden. Daar horen een andere werkstroom en andere functies bij. Er zijn al vijf data scientists aangenomen en we gaan er nog drie werven. Zo ontstaat een nieuwe organisatie met data scientists, techneuten en handhavers die allemaal hun eigen taal spreken. Het afgelopen jaar zijn ze elkaar gaan vinden in dit project.”
Uniforme Europese werkwijze
De kracht van kunstmatige intelligentie is dat die zelflerend is. Wel heeft het systeem hiervoor heel veel beelden nodig. Beelden van wat normaal is én beelden van strafbare feiten als drugshandel en illegale handel in dieren. “De Nederlandse Douane houdt toezicht op een groot deel van de goederen die Europa in- en uitgaan. En tóch hebben we in ons eentje niet genoeg beelden om kunstmatige intelligentie optimaal in te zetten”, aldus Slegt. Om voldoende voorbeelden te verzamelen, is het daarom belangrijk om samen te werken met andere douaneorganisaties binnen Europa en zelfs daarbuiten.
“De Nederlandse douane houdt toezicht op grote stromen goederen Europa in en uit. En tóch hebben we in ons eentje niet genoeg beelden om kunstmatige intelligentie optimaal in te zetten.”
Om goed samen te werken aan beeldherkenning is wel een uniforme werkwijze nodig. Dat gaat al om basale dingen, zoals de software die je gebruikt. Die uniforme werkwijze is er nog nauwelijks, weet Slegt. “Ieder land doet het op zijn eigen manier, maar met onze Belgische collega’s werken we er al wel aan. Europese standaardisatie is een spel dat we binnen Europa op meer gebieden spelen. Het is altijd een zoektocht.”
Beheer van data nog belangrijker
Hoe de Douane kunstmatige intelligentie inzet, sluit gelukkig goed aan op de Nederlandse en Europese privacy- en andere datawetgeving. “We mogen de beelden een bepaalde periode bewaren. In die tijd moeten we ze benutten en ervan leren. Is er een strafbaar feit geconstateerd? Dan mogen we de beelden langer bewaren, zodat het systeem ook weet waar het naar moet zoeken.”, vertelt Slegt. “Wel worden met kunstmatige intelligentie actuele thema’s als privacy en beheer van data nog belangrijker voor de Douane.”
