Het rapport van de commissie-Van Aartsen en de aankomende Omgevingswet zijn voor veel omgevingsdiensten reden genoeg om de teugels strakker aan te trekken. De drie diensten in Noord-Brabant lopen hierop vooruit. Onder de noemer ‘KOMPAS’ scherpen zij hun VTH-taken aan en trekken ze samen op voor een veiligere leefomgeving. De aanpak toont hoe aparte omgevingsdiensten dankzij hun lerend vermogen tóch uniform kunnen werken.
De leefomgeving veilig houden en ons milieu beschermen – door het hele land zijn maar liefst 29 verschillende omgevingsdiensten daar verantwoordelijk voor. In alleen al de provincie Noord-Brabant zijn het er drie: in het noorden (ODBN), het midden en westen (OMWB) en het zuidoosten van de provincie (ODZOB). Binnen het project KOMPAS van de provincie werken deze omgevingsdiensten sinds 2018 aan meer samenhang van hun VTH-taken. Voluit: vergunningverlening, toezicht en handhaving.
De diensten lopen vooruit op de eisen in de Omgevingswet, maar verbeteren vooral sámen hun toezicht op leefbaarheid en milieu.
Het is de provincie die KOMPAS in het leven heeft geroepen om hun nieuwste VTH-kader – inmiddels uit 2018 – zo goed mogelijk in de praktijk te laten brengen door de drie diensten. Hiermee lopen ze – grotendeels – vooruit op de eisen die aan de diensten worden gesteld in de Omgevingswet, maar verbeteren ze vooral sámen hun toezicht voor een uniforme, Brabantbrede werkwijze en benutten ze elkaars expertise. Tijd om de balans op te maken met strategisch adviseur Paul Meerman, die vanuit OMWB bij KOMPAS betrokken is.
In de goede richting
“Voor de uitvoering werken alle drie de diensten samen in projecten”, aldus Meerman. “Zo zijn er projecten om het vergunningstraject beter en makkelijker te laten verlopen en de vormgeving van vergunningen te uniformeren. Ook updaten we protocollen en richtlijnen voor handhaving en trekken deze gelijk. Zoals voor bestuursdwang, dwangsombeschikking en bestuurlijke boetes. En we ontwikkelen en geven interne trainingen, bijvoorbeeld om signalen van ondermijning te herkennen.”
“Voor toezicht ligt de focus vooral op de toezichthouder van de toekomst. Dit houdt met name in dat we ons toezichtsstijlen eigen maken en daar het hrm-beleid op aanpassen.” Elk project bestaat uit leden van alle drie de diensten, zodat de uitkomst ervan ook bij alle drie goed gedragen wordt en ook onder collega’s bij de diensten verspreid kan worden.
Op naar meer meldingen
Mooi voorbeeld van een succesvol KOMPAS-project is dat van het stimuleren van de meldingsbereidheid van ongewone voorvallen. Zo’n voorval is bijvoorbeeld een brand, lekkage of storing waarbij schadelijke of giftige stoffen vrijkomen. “Bedrijven dienen dit altijd bij de omgevingsdienst te melden, maar dat gebeurt in veel van de gevallen niet”, vertelt Meerman. “Deels omdat ze niet weten dat dit moet, deels omdat ze bang zijn voor eventueel ingrijpen door de omgevingsdienst. Jammer, want dit soort voorvallen kunnen zorgen voor ingrijpende schade aan de leefomgeving. Een grotere meldingsbereidheid zorgt dus voor een veiliger Nederland.”
De essentie van het project is om met extra uitleg en informatie bedrijven de verplichting en het belang van melden te laten inzien. Daarom besteden de diensten er sinds anderhalf jaar extra aandacht aan tijdens controlebezoeken, in controlebrieven en met een leaflet. En we zetten in op een meer informerende en aanmoedigende toon in de communicatie.
De essentie van het project is dat met extra uitleg en informatie bedrijven het belang van melden inzien.
Ook als bedrijven al wel melding maken bij de MilieuKlachtenCentrale lichten we hen voor over het soort voorvallen dat ze nog meer dienen te melden. Tijdens al deze extra contactmomenten willen we melden bevorderen én ongewone voorvallen voorkomen. Dankzij een nieuw ontwikkeld registratiesysteem kunnen de diensten meldingen namelijk beter analyseren. Met die kennis kunnen we bedrijven van tevoren risicogestuurd informeren en hierdoor vaker ongewone voorvallen voorkomen. Zo hebben we dat de afgelopen tijd al gedaan bij bedrijven die accu’s opslaan, omdat we zien dat die accu’s steeds vaker de boosdoener zijn bij een brand.
Meerman: “In dit project komen alle KOMPAS-doelstellingen samen. We creëren een uniforme aanpak binnen alle diensten, brengen een toezichtstijl in de praktijk waarbij we bewustwording kweken – in dit geval van de noodzaak om ongewone voorvallen te melden –, we werken samen en informatiegestuurd én zorgen zo voor een veiligere leefomgeving.”
Dezelfde koers als op omgevingswet
Hoe bereidt KOMPAS de diensten voor op de Omgevingswet? “Eerlijk gezegd doen we dat vooral indirect”, zegt Meerman. “Binnen de diensten hebben we speciale teams die zich met de Omgevingswet bezighouden, maar er is wel overlap met onze KOMPAS-projecten. Zo zijn er voor veel van de veranderingen binnen KOMPAS competenties nodig die ook bij ingang van de Omgevingswet vereist zijn. Zoals het maken van uniforme richtlijnen en het je eigen maken van nieuwe toezichtsstijlen. En natuurlijk meer informatiegestuurd werken.”
Alle neuzen naar het noorden
Overigens is zo’n samenwerking tussen omgevingsdiensten niet zomaar gepiept. “We hadden een stroeve start”, geeft Meerman toe. “Het duurde wel even voordat alle neuzen dezelfde kant op stonden. En ook de uitvoering gaat niet altijd over rozen. Opgeteld zijn we jaarlijks per dienst zo’n 1400 uur aan de uitwerking van de KOMPAS-projecten kwijt. Dat komt neer op bijna 1 fte per dienst. Niet heel veel misschien, maar dat komt wel boven op het bestaande werk. En de KOMPAS-projecten moeten natuurlijk ook geïmplementeerd worden onder alle collega’s. Die implementatie spreiden we nu over vijf in plaats van vier jaar, omdat we ons de komende tijd ook meer bezig houden met het rapport van de commissie-Van Aartsen over het functioneren van de omgevingsdiensten, het nieuwe regeerakkoord én interne ontwikkelopgaves.”
“Met relatief weinig inzet, spelen we effectief in op het lerend vermogen binnen onze drie omgevingsdiensten.”
Toch is Meerman trots op hoe de drie omgevingsdiensten KOMPAS implementeren. “Met relatief weinig inzet spelen we effectief in op ons lerend vermogen. De samenwerking binnen projecten is goed. Belangrijk is nu wel dat we doorzetten en de uitkomsten van de projecten goed uitrollen onder alle betrokken collega’s, zoals dat nu met het stimuleren van meldingen gebeurt. De vólgende stap is dan om voor onze gemeentelijke VTH-taken de werkwijze ook gelijk te trekken. Alles om de leefomgeving en het milieu te beschermen en te helpen verbeteren.”
