Een belangrijke voorwaarde voor goed toezicht is dat de toezichthouder onafhankelijk functioneert. De samenleving moet kunnen vertrouwen op zijn onafhankelijke oordeel. Ronnie van Diemen, Inspecteur-Generaal van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), legt uit hoe de IGJ omgaat met de term onafhankelijkheid.
“Als IGJ bewaken en bevorderen we de veiligheid en kwaliteit van de zorg in Nederland. Om inzicht te krijgen in de kwaliteit van de zorg, nemen wij vier perspectieven mee: patiënt, zorgverleners, politiek en samenleving. Dat wil zeggen dat we in de keuzes die we maken, proberen door de ogen van al die groepen te kijken. Alleen op die manier kunnen we effectief en zinvol bijdragen aan kwaliteit van zorg en eventueel het verbeteren ervan.”
“Onafhankelijkheid is onderdeel van het vertrouwen in een inspectie.”
Professionaliteit
“Onafhankelijkheid wordt vaak formeel gemaakt: ik ben onafhankelijk van jou of van de organisatie. Voor een inspectie vormt het een onderdeel van het vertrouwen van de samenleving in de organisatie. Als inspectie wil je een zo onafhankelijk mogelijk beeld geven, zonder beïnvloed te zijn door andere factoren. En dat hangt in mijn ogen voor een groot deel samen met de professionaliteit van alle medewerkers. Onafhankelijkheid zit sterk in de wijze waarop inspectiemedewerkers hun werk invullen. Zowel in relatie tot zorgaanbieders als tot het departement. Zij moeten een professioneel beeld vormen van wat ze zien.”
Onder druk
“Op inspecties staat continu druk. Dus ook op de IGJ. Bijvoorbeeld vanuit de samenleving, politiek of media. En meestal hangen die werelden met elkaar samen. Als er vanuit de samenleving of media vragen ontstaan over hoe wij ons werk doen, heeft dat vaak directe invloed op de politiek. Heeft de inspectie goed gehandeld? Moet de inspectie haar toezicht niet op een andere manier invullen? Die druk vraagt ook weer om een professionele afweging. Wat zegt de samenleving tegen je? En wat vindt de politiek ervan? We zijn voortdurend bezig om uit te leggen hoe en waarom we ons werk uitvoeren. Dus we stellen ons toetsbaar en open op.
“De onafhankelijkheid zit in het feit dat wij als inspectie de ruimte hebben om onze eigen keuzes en methodieken te bepalen.”
Keuzes maak je door consequent ook door andere ogen te blijven kijken. Dus het kan best zo zijn dat er in de media goede argumenten worden gegeven om onze aanpak iets te wijzigen. Daar moet je niet blind voor zijn, vind ik. De onafhankelijkheid zit in het feit dat wij als inspectie de ruimte hebben om onze eigen keuzes en methodieken te bepalen én aan te passen.”
In gesprek
“We luisteren naar wat er in de samenleving verandert. Wat voor vraagstukken leven er voor kwetsbare patiënten, cliënten en bewoners? Daarover gaan we het gesprek aan. Met burgers, maar ook met bijvoorbeeld de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving of het Sociaal en Cultureel Planbureau. Dat gesprek gaat over meer dan alleen het gezondheidszorgperspectief van kwetsbare doelgroepen. We willen weten wat hen bezighoudt. Pas als we het geheel zien, kunnen we bepalen welke aspecten van de gezondheidszorg wij als inspectie kunnen aanpakken om welzijn te verbeteren. Door te luisteren naar ieders verhaal kunnen we betere keuzes maken en zo uiteindelijk effectiever toezicht houden.”
In de praktijk
“Rond het faillissement van enkele ziekenhuizen, zoals het MC Slotervaart, was in de meest acute fase duidelijk dat het perspectief van de patiënt vergeten was. In die crisissituatie namen wij als inspectie een rol in die meer was dan alleen toezicht houden. Wij zorgden er samen met de Nederlandse Zorgautoriteit voor dat alle partijen aan tafel kwamen om snel beslissingen te kunnen nemen. Zorgverzekeraar, huisartsen, medisch specialisten, gemeente, ze waren er allemaal. Door ze aan tafel te hebben, konden we hun perspectieven inzichtelijk maken en hen mét elkaar tot keuzes laten komen.
“Ons gezag wordt mede bepaald door de mate waarin wij laten zien inzicht te hebben in de complexiteit van de gezondheidszorg.”
Op zo’n moment doet onze onafhankelijkheid ertoe. Mede daardoor komt iedereen aan tafel en kunnen er besluiten worden genomen. Omdat wij een onafhankelijk oordeel hebben, gevoed door kennis en kunde over het veld en omdat we daardoor kunnen aangeven wat er nodig is, gebeurt er iets in zo’n bijeenkomst om tot oplossingen te komen. Er ontstaat een gedeeld gevoel van urgentie. Dat is onze rol als inspectie. Die zijn we de afgelopen jaren steeds meer op deze manier gaan invullen.”
Toepasbaarheid
“De manier waarop wij onze rol invullen als onafhankelijke toezichthouder is vergelijkbaar met hoe andere toezichthouders dat doen. Toch is het voor ieder werkveld weer net iets anders. De gezondheidszorg heeft een bijzondere dynamiek. Zorginstellingen en professionals hebben veel verantwoordelijkheid. Ze maken bijvoorbeeld richtlijnen en protocollen die beschrijven hoe de zorg voor patiënten vormgegeven moet worden.
Daarover gaan we met hen in gesprek, zodat we samen de zorg nóg beter kunnen maken. We hebben elkaar nodig. Maar we moeten natuurlijk ook gewoon adequate maatregelen nemen als de situatie daar om vraagt. Ons gezag wordt mede bepaald door de mate waarin wij laten zien inzicht te hebben in de complexiteit van de gezondheidszorg.”
