Acht jaar na ‘Toezicht: beschouwingen over inspecties en autoriteiten’ verscheen onlangs een geactualiseerde druk van het handboek. Met de nieuwste ontwikkelingen én praktijkvoorbeelden.
De eerste druk van ‘Toezicht: beschouwingen over inspecties en autoriteiten’ was vooral een beschrijving van de belangrijkste inspecties en autoriteiten in Nederland. Bij de tweede druk gooien Erwin Muller, Femke de Vries en Heinrich Winter het over een andere boeg. Ze concentreren zich op belangrijke thema’s voor toezicht, zoals de beginselen van goed toezicht, de organisatie van toezicht, publiek vertrouwen, interventies en uitdagingen voor toezicht. Vooraanstaande toezichtprofessionals schreven met ze mee.
Behoefte aan kennis en inzichten
Ze openen het voorwoord met dezelfde woorden als de inleiding van de eerste druk. “Toezicht is tegenwoordig een belangrijk onderwerp in de praktijk en wetenschap. De rol van inspecties en autoriteiten wordt intensief bediscussieerd, zeker naar aanleiding van incidenten en ongelukken. De verwachtingen van inspecties en autoriteiten zijn hoog en de mogelijkheden zijn per definitie beperkt.” Het kan net zo goed de opening zijn van deze druk, stellen de auteurs. “Er is en blijft veel behoefte aan kennis en inzichten over het toezicht in Nederland. De organisatie en het functioneren van inspecties en autoriteiten is en blijft cruciaal voor het functioneren van het openbaar bestuur en de democratische rechtstaat.”
De verwachtingen van inspecties en autoriteiten zijn hoog en de mogelijkheden per definitie beperkt.
Factuurtje uit Leeuwarden
Nieuw in deze herziene editie zijn de onderzoeken en praktijkvoorbeelden waarmee ze de theorie illustreren. Zo noemt Paulien de Winter in het hoofdstuk ‘Toezichtstheorie’ het onderzoek ‘Factuurtje uit Leeuwarden’ bij het Justitieel Incassobureau. Dit is een onderzoek naar de invloed van legitimiteit op het nalevings- en betalingsgedrag. Het laat zien dat burgers de regels beter naleven en bovendien de boetes beter betalen als ze het rechtssysteem en de overheid als legitiem beschouwen. Al speelt daarnaast ook de financiële positie van mensen een grote rol.
De Autoriteit Consument en Markt (ACM) berekent elk jaar hoeveel euro consumenten hebben bespaard dankzij hun ingrijpen in de markt.
De Winter haalt ook eigen onderzoek aan. Bij de drie sociale diensten en twee UWV Werkbedrijven onderzocht hij hun handhavingsstijlen. In het onderzoek lag de focus op vier stijlen: flexibele bestraffing, strikte bestraffing, flexibele overtreding en strikte overtreding. Het onderzoek laat duidelijke verschillen zien tussen de instanties én binnen een instantie tussen medewerkers. Mensen hebben verschillende visie op de interpretatie van regels. De een zegt: je moet iedereen gelijk behandelen. De ander: bijstand begint bij de mens en mijn klant is leidend. Ondanks strengere Fraudewet zien mensen toch ruimte om hun stempel te drukken op handhaving van de socialezekerheidswet, stelt De Winter. Afhankelijk van hun visie zetten ze bovendien verschillende handhavingsstijlen in. Vooral de medewerkers die meer oog hebben voor de klant.
Publiek belang, maatschappelijke kosten
In het handboek komen ook complexe, abstracte thema’s aan bod, zoals publiek belang en de kosten en baten van toezicht. Ook die worden toegelicht met voorbeelden uit de praktijk. Het publiek belang bijvoorbeeld met de worsteling van Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) bij de gaswinning in Groningen. De kosten en baten met het voorbeeld van de Autoriteit Consument en Markt (ACM), die elk jaar berekent hoeveel euro consumenten hebben bespaard dankzij hun ingrijpen in de markt. En de keuze van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) om de maatschappelijke kosten van overtreders te berekenen. Deze cijfers neemt de inspectie ook mee in haar eigen keuzes.
De focus op resultaat kan leiden tot schadelijke neveneffecten.
Resultaat boven alles
Ook de Toeslagenaffaire ontbreekt niet in het handboek. De auteurs halen die aan bij onbedoelde effecten van toezicht. Van accountants die verzanden in afvinklijsten tot het fraudesysteem van de Belastingdienst; de focus op resultaat kan leiden tot schadelijke neveneffecten, schrijven ze. En verwijzen daarbij naar de uitspraak van politicus H. James Harrington: “Hitting the target, missing the point.”
Toezicht in de toekomst
Van de gildes als voorloper van autoriteiten en inspecties tot verwetenschappelijking van toezicht. Allerlei thema’s komen voorbij in ‘Toezicht: beschouwingen over inspecties en autoriteiten’. De auteurs sluiten af met de tien belangrijkste uitdagingen. Van samenwerken – ook met interne toezichthouders –, onafhankelijkheid en burgerperspectief tot en met data en kunstmatige intelligentie (AI). Vooral AI gaat het werk van toezichthouders rigoureus veranderen, stellen Muller, De Vries en Winter. Ze besluiten: “In een volgende druk hopen we te kunnen zien of er daadwerkelijk vorderingen gemaakt zijn.”
‘Toezicht: beschouwingen over inspecties en autoriteiten’ lezen
Zin om ‘Toezicht: beschouwingen over inspecties en autoriteiten’ te lezen? Dat kan door het boek te bestellen in de webshop.
ToeZine geeft daarnaast drie exemplaren van het boek gratis weg. Wil jij hiervoor in aanmerking komen? Motiveer op de LinkedIn-pagina van ToeZine waarom jij het boek nodig hebt. Degenen met de beste/leukste/origineelste motivatie ontvangen het boek in de brievenbus!
