Jaarlijks zijn er in Nederland 24.000 potentieel vermijdbare medicatiegerelateerde ziekenhuisopnames. Wilfred Mijnheer van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) ontwikkelde daarom DiTeCT: een systeem dat patiëntveiligheid verbetert met data, technologie én zorgverleners. Het leverde de Innovatieprijs van de Verkiezingen Handhaving en Toezicht 2024 op.
Verbaasde blikken en veel enthousiasme: de demonstratie van Digitaal Toezicht met exponentieel effeCT (DiTeCT) van Mijnheer aan collega-inspecteurs bracht veel teweeg. “Ik liet zien hoe we met drie muisklikken 2.000 rapporten voor apothekers produceerden, met informatie over mogelijke gevaarlijke farmaceutische zorg aan oudere patiënten”, vertelt Mijnheer, Coördinerend Specialistisch Inspecteur bij de IGJ. “Collega’s konden niet geloven dat we zo snel rapporten konden produceren waarmee we mogelijke gezondheidsrisico’s voor patiënten kunnen verkleinen.”
Op de bres voor patiëntveiligheid
Het risico waar Mijnheer op doelt, speelt bij 70+-patiënten die een medicijn kregen waarvan bekend is dat het de kans op vallen verhoogt. Mijnheer: “In 2017 bleek uit onderzoek naar medicatieveiligheid dat er jaarlijks 24.000 potentieel vermijdbare ziekenhuisopnames zijn die met medicijngebruik te maken hebben. Eén van de oorzaken is dat patiënten medicijnen krijgen die niet geschikt of zelfs gevaarlijk voor ze zijn. Ik wilde hier iets aan doen. Met data en technologie móest daar toch iets op te vinden zijn.”
Nauwkeurige analyses
DiTeCT is ontwikkeld om dit soort risico’s voor patiënten te verkleinen. Mijnheer startte vier jaar geleden met collega Petra Stravers, Medewerker Toezicht van de afdeling Eerstelijnszorg, aan een systeem dat risicovolle zorg voor patiënten vermindert met gebruik van geanonimiseerde data over geleverde farmaceutische zorg. Ferrand Mijnheer, de zoon van Wilfred, hielp mee met het coderen.
Per apotheek vroeg Mijnheer data op van het aantal patiënten van 70 jaar en ouder die medicatie kregen met een verhoogd valrisico. “Vervolgens hebben we een interventierapport ontwikkeld. Daarin wijzen we de apotheker op het risico en de richtlijnen van de beroepsgroep. Ook vergelijken we de geleverde zorg met landelijke data, en data van de zorgverlener die op eigen kracht het medicijnrisico al heeft verminderd.”
Samen toezicht ontwikkelen
Met wiskundige formules analyseerde Mijnheer uit de 2.000 apothekers de apotheker die op eigen kracht het medicijnrisico voor de meeste patiënten heeft verminderd, dus zónder interventie van de inspectie. “Bij die apotheker haalden we best practices en tips op. We vroegen hem om mee te denken met de interventie en hoe we die informatie het beste konden communiceren naar andere apothekers. Zo probeerden we de inhoud en de formulering zo goed mogelijk te laten aansluiten op apothekers. Op deze manier betrekken we ondertoezichtgestelden optimaal bij toezicht en zorgen we ervoor dat ze leren van elkaars ervaringen.”
“We betrekken zorgverleners bij het toezicht en zorgen dat ze van elkaar leren.”
Apothekers ontvingen een brief en het rapport met de adviezen van deze best verbeterende apotheker. “We vroegen de apotheker om samen met netwerkpartners – zoals artsen en specialisten ouderengeneeskunde – en patiënten te kijken of de geleverde zorg en de medicijnen nog wel passend waren.” Veel apothekers reageerden positief. “Ze waardeerden het dat we hen wezen op risico’s en proactief meedachten over veilige patiëntenzorg.”
Concreet effect meten
DiTeCT maakt het effect van het toezicht concreet en inzichtelijk aan de hand van harde cijfers. Dat is nog niet eerder gebeurd, aldus Mijnheer. “Na een half jaar vroegen we de apothekers om aan te geven bij hoeveel patiënten de zorg is aangepast en met hoeveel netwerkpartners ze hadden samengewerkt. De 65 apothekers die we hadden aangeschreven, betrokken 599 artsen bij het verbeterproces. Bij 1.801 patiënten is het medicijngebruik aangepast of gestopt.”
“Met DiTeCT kunnen we heel precies het effect aantonen van toezicht op niveau van de patiënt en zorgverleners.”
Via de apothekers bereikte de inspectie dus ook netwerkpartners, die vervolgens ook meewerkten aan verbeteringen. “Onze rapportage hielp de apothekers ook. Zo sprak ik een beginnend apotheker die nog weinig draagvlak had onder huisartsen. Met het inspectierapport kon de apotheker makkelijker het gesprek aangaan en oplossingen zoeken binnen het netwerk van zorgverleners. Dat leidde tot beter contact met huisartsen.”
Zorgkosten omlaag
Volgens Mijnheer draagt DiTeCT niet alleen bij aan veilige zorg voor patiënten, maar gaan hierdoor ook de zorgkosten omlaag. “Het viel ons op dat veel patiënten zijn gestopt met een geneesmiddel zonder dat ze een ander geneesmiddel kregen. Daarmee ontlast je zorgverleners en breng je de kosten voor farmaceutische zorg omlaag. Daarnaast is er waarschijnlijk een kleinere kans op een ziekenhuisopname, hoewel we daar geen exacte data over hebben.”
Techniek versus de mens
In zo weinig tijd zoveel bereiken, zonder dat er één inspecteur bij een apotheker over de vloer kwam – hoe verandert dit het werk van inspecteurs? “Dat hangt van veel factoren af. DiTeCT kan bijdragen aan veiligere patiëntzorg en gedragsverandering bij zorgverleners stimuleren. Met gebruik van data, code en wiskunde kun je sneller een rapport opstellen en meer resultaat boeken, zonder dat een inspecteur een rapport hoeft te schrijven. Eén inspectiebezoek kost zo’n 15 uur, inclusief rapportage. Met DiTeCT maken we met drie muisklikken 2.000 rapporten voor evenzoveel apothekers. Maar of DiTeCT breed toegepast gaat worden is een beleidsmatige keuze. Daarbij moet je ook rekening houden met een verschuiving van capaciteit van inspecteurs naar medewerkers toezicht. Het grootste deel van het werk zit hem dan namelijk niet meer in rapporten schrijven, maar het versturen en registreren ervan”, aldus Mijnheer.
“Computer doen de datagedreven rapportages, maar inspecteurs blijven belangrijk voor toezicht en duiding.”
Ook de hoeveelheid werk die je bij zorgprofessionals neerlegt is een aandachtspunt, meent Mijnheer. “Het aantal rapporten dat we met DiTeCT kunnen produceren ligt veel hoger dan zorgprofessionals gewend zijn en aankunnen. Met één rapport is een zorgverlener al snel een half jaar bezig. Met DiTeCT kunnen we wel 20.000 rapporten per jaar produceren.”
Reguliere inspecties blijven ook nodig. “Daarbij controleer je of een zorgverlener voldoet aan de voorwaarden van goede zorg. Dat omvat meer dan de medicatieveiligheid van één medicijn.” Bovendien blijft de menselijke inbreng belangrijk. “Je hebt inspecteurs nodig om risico’s te definiëren, toezicht te ontwerpen, informatie te duiden, rapporten vrij te geven en vakinhoudelijke gesprekken met zorgverleners aan te gaan. Veel apothekers reageerden weliswaar enthousiast, maar er was ook kritiek. ‘Wat is dit voor remote control?’, vroegen sommigen zich af. Ze zijn nog niet gewend dat ze uit het niets een brief krijgen met bevindingen, zonder dat er iemand langs is geweest.”
Kansen voor andere inspecties
Mijnheer ziet veel mogelijkheden voor de toekomst. “We hebben DiTeCT nu gebruikt voor farmaceutische zorg, maar kunnen het ook inzetten in andere sectoren waar IGJ toezicht op houdt.” Hij ziet ook toepassingen voor andere toezichthouders. “Als je risico’s kunt definiëren, ondertoezichtstaanden hebt die deze risico’s kunnen verminderen én beschikt over betrouwbare data, dan kun je DiTeCT inzetten. Denk bijvoorbeeld aan de Onderwijsinspectie die hiermee het rekenonderwijs in het basisonderwijs kan verbeteren. Aan de hand van data spoor je de basisscholen op die op eigen kracht de rekenresultaten van kinderen aantoonbaar hebben verbeterd. Je vraagt die scholen om adviezen voor andere scholen, waarmee ze het rekenniveau van kinderen verder kunnen verbeteren.”
“DiTeCT biedt kansen voor andere toezichthouders.”
Mijnheer heeft nog een laatste tip voor toezichthouders: “Evalueer elke week je werk en probeer steeds te verbeteren. Ook met een klein team kun je een grote verandering in gang zetten en er zelfs een innovatieprijs mee winnen.”
