Ga naar de inhoud

Healthy Metal: veelzijdige aanpak om ongevallen in metaalsector terug te dringen

Met het project ‘Healthy Metal’ won de Inspectie SZW van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de publieksprijs van de Verkiezingen Handhaving en Toezicht 2015. ToeZine ging in gesprek met Anja van Vlerken, programmaleider bij de Inspectie SZW en projectleider van dit project, over wat dit project zo bijzonder maakt.

Staal, gietijzer, aluminium: vakmensen in de metaalsector weten precies hoe ze met hun materialen moeten werken. Veilig en gezond werken hoort daar ook bij. Want de metaalsector kent grote arbeidsrisico’s en er gebeuren relatief veel ongevallen. “Vooral jongeren van 25 jaar of jonger lopen risico’s: machineongevallen komen verhoudingsgewijs twee tot drie keer vaker voor onder deze groep”, vertelt Van Vlerken. “Het project Healthy Metal is een veelzijdige aanpak gericht op jongeren die een leer-werktraject volgen in de metaalsector. Belangrijkste doel is dat jongeren zich meer bewust worden van de risico’s en hierdoor veiliger gaan werken met machines in de metaal. Op deze manier willen we het aantal ongevallen in deze sector terugdringen. Hiervoor hebben we een gevarieerde instrumentenmix ingezet. Inspecteren is en blijft natuurlijk onze core business, maar met nalevingscommunicatie versterken we het effect.”

Serieus game

Een van de instrumenten die de Inspectie SZW heeft ontwikkeld is een serious game over machineveiligheid. “De game is een soort kennisspel, waarmee je aan de hand van vragen en filmpjes je kennis en inzicht test over gezond en veilig metaal bewerken. Je krijgt bijvoorbeeld vragen over hoe je veilig de verschillende machines bedient of hoe je beschermingsmiddelen op een juiste manier gebruikt, zoals veiligheidsbrillen en gehoorbescherming. Ook krijg je do’s en don’ts te zien aan de hand van je antwoorden, zodat je naarmate je het spelt vaker speelt steeds meer te weten komt. De game is uitgewerkt voor lassers, monteurs, constructiebankwerkers en machinebankwerkers. Je kunt het spel ook samen in de klas spelen, ter voorbereiding op praktijklessen. Want je bent per slot van rekening pas een echte vakman of -vrouw in de metaal als je ook ‘arboproof’ kunt werken!”

Viraal effect

De game is een resultaat waar Van Vlerken erg trots op is. “We hebben de game in het voorjaar van 2014 gelanceerd op het Nova College in Beverwijk. Ik ben erg blij met het resultaat ervan en het virale effect van de game. Je zag na de lancering een steeds grotere toename van het gebruik van de game op verschillende scholen. Uit de statistieken kunnen we opmaken dat het spel het afgelopen jaar ruim 45.000 keer is gespeeld.” Het ontwikkelen van de game heeft volgens Van Vlerken wel veel tijd in beslag genomen, maar dat was volgens haar zeker de moeite waard. “We vonden het belangrijk om iets te ontwikkelen dat jongeren aanspreekt. We hadden al eens eerder met succes een veiligheidsgame voor de binnenvaartopleidingen ontwikkeld. Die game is toen ook in meerdere talen vertaald en gepromoot bij alle Europese binnenvaartopleidingen. We kregen daarmee de smaak te pakken. Met relatief weinig middelen hebben we ook voor de metaalsector een leuke en leerzame game gemaakt. Ik denk dat het succes mede te danken is aan het feit dat we de doelgroep zelf hebben betrokken bij de ontwikkeling van de game, en ook het didactische element van de game draagt eraan bij. Gebruikers kunnen het spel namelijk meerdere keren spelen, omdat ze steeds andere vragen te zien krijgen.”

Kloof tussen onderwijs en bedrijfsleven verkleinen

De game alleen is niet bepalend voor het succes van het project Healthy Metal. In de aanpak richt de Inspectie SZW zich ook actief op belangrijke beïnvloeders uit de omgeving van jongeren, zoals bedrijven en opleidingsinstellingen. “We zijn begonnen met het in kaart brengen van onze belangrijkste stakeholders en het krachtenveld van onze stakeholders. We hebben verschillende manieren benut om ook deze partijen aan te spreken op hun verantwoordelijkheid en ze te stimuleren hier concreet iets mee te doen. Zo ben ik samen met een vertegenwoordiger van de FME, een belangrijke brancheorganisatie in de Metaal en ook een van de sociale partners van het project ‘5x beter, ijzersterk voor veilig werk’, naar de vakcommissie techniek geweest van het MBO. Hier komen docenten en curriculummakers van het middelbaar technisch beroepsonderwijs bijeen. We hebben daar het gebruik van de verbeterchecks gepromoot. Deze verbeterchecks worden in het bedrijfsleven gebruikt om aan de arbeidsomstandighedenwet te kunnen voldoen. Hoe mooi zou het zijn als leerlingen op de scholen al werken met die maatregelen die in het bedrijfsleven de norm zijn? Je maakt tevens de kloof tussen school en bedrijf via de weg van gezond en veilig werken kleiner. De verbeterchecks waren volstrekt onbekend bij het onderwijs. Ze zijn ook nog eens zijn gratis toegankelijk.”

Inspelen op nieuwe kansen

Daarnaast is de Inspectie SZW ook agendasettend bezig geweest en zijn er gesprekken gevoerd op hoog niveau met bijvoorbeeld de MBO Raad en de Inspectie van het onderwijs om het belang van dit onderwerp steeds onder de aandacht te brengen. “Dit alles heeft erg goed uitgepakt! Dit komt mede omdat wij ons niet hebben laten vangen door een strak tijdspad. Onze jongerenaanpak maakt deel uit van een breder progamma in de Metaal en als zich nieuwe kansen voordoen, kunnen we daar via het programma weer flexibel op inspelen. We hebben de tijd genomen om goed te onderzoeken hoe een interventie wel of niet uitwerkt bij een stakeholder en wat daarvoor nodig is. Zo hebben we gekozen voor beïnvloeding van jongeren zelf via de game ‘Healthy Metal’, alsook voor beïnvloeding van de omgeving van jongeren.”

Meerjarige aanpak

Het project Healthy Metal is een meerjarige aanpak en maakt onderdeel uit van het programma voor de sector Metaal van de Inspectie SZW. “We hebben aanwijzingen dat de bewustwording onder jongeren het afgelopen jaar aan het toenemen is, maar om het aantal ongevallen terug te dringen is meer nodig. Recent is de Inspectie SZW met een nieuwe metaalprogramma gestart, waarin ook onze jongerenaanpak is opgenomen, maar dan in een herziene formule. Het maakt nu deel uit van een bredere aanpak waarin we ons niet alleen op jongeren richten, maar op allerlei mensen die werken in de flexibele schil van een bedrijf. Dit zijn bijvoorbeeld werknemers met tijdelijke contracten, stagiairs, uitzendkrachten en zzp’ers. Onder deze groep werknemers is het aantal ongevallen fors hoger dan bij vaste werknemers. Er zijn veel onderlinge parallellen wat risico’s betreft tussen deze groep werknemers en jongeren, dat maakt dat we de successen van onze jongerenaanpak kunnen verbreden. Dat is het mooie van deze meerjarige aanpak; het is gemakkelijk overdraagbaar. Zolang het nodig is blijven we er aandacht voor vragen. We spelen in op nieuwe kansen en zodra we nieuwe stakeholders in het vizier krijgen die een bijdrage kunnen en willen leveren, zullen we hen waar mogelijk stimuleren of enthousiasmeren.”

E-publicatie voor praktijkbegeleiders

“Verder zijn we een e-publicatie voor praktijkbegeleiders aan het ontwikkelen. Zij hebben direct contact met de jongeren. De e-publicatie bevat informatie over welke rol zij kunnen nemen om jongeren meer bewust te maken van de risico’s in het metaalvak. Dit is een tastbaar en overdraagbaar product dat we graag willen beleggen bij de vijf sociale partners (Koninklijke Metaalunie, FNV Metaal, De Unie, CNV Vakmensen) van het project ‘5x beter, ijzersterk voor veilig werk’. Ook deze partijen werken gezamenlijk aan het veilig en gezond werken in de metaalsector. Verder gaan we het komende jaar sociale partners in de metaalsector stimuleren en faciliteren met middelen om verbeterchecks te introduceren in de beroepsopleidingen. Kortom, er staan nog veel acties op de rol om ons uiteindelijke doel te bereiken!”

De Verkiezingen Handhaving en Toezicht zijn een initiatief van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, de Inspectieraad en beroepsorganisatie VIDE. De verkiezingen zijn bedoeld om innovaties binnen het toezichts- en handhavingsvak te stimuleren door succesvolle projecten positieve aandacht te geven. In ToeZine verschijnen regelmatig artikelen over de winnaars en genomineerden van de recente verkiezingen. Zo vertelde juryvoorzitter Ronnie van Diemen-Steenvoorde in het novembernummer van ToeZine over de overwegingen van de jury.